Sâu bệnh trên cây lộc vừng: Nhận biết và cách trị hiệu quả

Chào bà con và các bạn yêu cây cảnh! Cây lộc vừng với dáng vẻ uy nghi, hoa nở thành chùm đỏ rực rỡ đã trở thành lựa chọn yêu thích của nhiều gia đình. Thế nhưng, niềm vui chăm sóc cây đôi khi bị ảnh hưởng bởi sự tấn công của các loại sâu bệnh trên cây lộc vừng. Việc nhận biết sớm và có biện pháp xử lý kịp thời không chỉ giúp cây khỏe mạnh, ra hoa đẹp mà còn giữ gìn vẻ đẹp cho không gian sống của chúng ta. Trong bài viết này, Airnano sẽ cùng bà con tìm hiểu kỹ hơn về những “kẻ phá hoại” phổ biến và cách đối phó hiệu quả nhé! Đừng để những vấn đề nhỏ này làm ảnh hưởng đến sức sống của cây lộc vừng yêu quý của bạn.

Các loại sâu hại phổ biến trên cây lộc vừng

Cây lộc vừng, cũng như nhiều loại cây trồng khác, có thể bị tấn công bởi nhiều loại sâu hại. Việc nhận diện đúng “thủ phạm” là bước đầu tiên để có cách xử lý phù hợp. Dưới đây là một số loại sâu thường gặp nhất:

a. Sâu ăn lá lộc vừng

• Triệu chứng nhận biết: Đây là nhóm sâu khá phổ biến. Bà con sẽ thấy lá cây bị ăn khuyết, thủng lỗ chỗ, đôi khi chỉ còn trơ lại gân lá. Nếu quan sát kỹ, có thể thấy sâu non màu xanh hoặc nâu đang ẩn mình dưới mặt lá hoặc trên các chồi non. Phân sâu màu đen nhỏ li ti cũng là dấu hiệu dễ nhận biết.
• Giai đoạn cây bị hại mạnh: Sâu thường tấn công mạnh nhất vào giai đoạn cây ra lá non, chồi non, bởi đây là nguồn thức ăn mềm, giàu dinh dưỡng.
• Tác hại: Sâu ăn lá làm giảm diện tích quang hợp, khiến cây còi cọc, sinh trưởng chậm, ảnh hưởng đến khả năng ra hoa. Nếu mật độ sâu cao, cây có thể bị trụi lá hoàn toàn.
• Cách xử lý:
  • Biện pháp thủ công: Thường xuyên kiểm tra cây, bắt sâu bằng tay vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát khi sâu hoạt động mạnh. Ngắt bỏ các lá bị hại nặng.
  • Biện pháp sinh học: Sử dụng các chế phẩm sinh học chứa nấm Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae hoặc vi khuẩn Bacillus thuringiensis (Bt) để phun trừ sâu non. Các chế phẩm này khá an toàn cho môi trường và thiên địch.
  • Biện pháp hóa học: Chỉ sử dụng khi mật độ sâu quá cao. Ưu tiên các loại thuốc có hoạt chất sinh học hoặc ít độc như Emamectin Benzoate, Abamectin. Luôn tuân thủ nguyên tắc 4 đúng khi phun thuốc.

b. Sâu đục thân/cành lộc vừng

• Triệu chứng nhận biết: Bà con chú ý quan sát trên thân hoặc cành cây có các lỗ nhỏ, kèm theo đó là mùn cưa (phân sâu) đùn ra ngoài. Cành bị sâu đục có thể héo úa, khô và chết dần. Đôi khi, có thể thấy nhựa cây chảy ra từ các lỗ đục.
• Giai đoạn cây bị hại mạnh: Sâu đục thân có thể tấn công cây ở mọi giai đoạn, nhưng thường gây hại nặng trên những cây đã trưởng thành, có thân cành lớn.
• Tác hại: Đây là một trong những loại sâu bệnh trên cây lộc vừng nguy hiểm nhất. Sâu đục vào bên trong, cắt đứt mạch dẫn dinh dưỡng và nước, làm cành hoặc cả cây bị suy yếu, thậm chí chết khô nếu không can thiệp kịp thời. Vết đục còn tạo điều kiện cho nấm bệnh xâm nhập.
• Cách xử lý:
  • Phát hiện sớm: Thường xuyên kiểm tra thân, cành để phát hiện lỗ đục và mùn cưa.
  • Diệt sâu thủ công: Dùng dây thép nhỏ, cứng luồn vào lỗ đục để bắt hoặc giết sâu. Có thể dùng xi lanh bơm thuốc trừ sâu (loại có khả năng xông hơi hoặc nội hấp) vào lỗ đục rồi bịt kín miệng lỗ bằng đất sét hoặc keo liền sẹo.
  • Phòng ngừa: Quét vôi vào gốc cây vào mùa khô có thể hạn chế sâu trưởng thành đến đẻ trứng. Giữ vườn thông thoáng, cắt tỉa cành già yếu, sâu bệnh.

c. Rệp sáp, rệp vảy trên lộc vừng

• Triệu chứng nhận biết: Rệp sáp thường có lớp bột trắng như sáp bao phủ bên ngoài, chúng bám thành từng đám ở mặt dưới lá, kẽ lá, nách lá, chùm hoa hoặc gốc cây. Rệp vảy thì có lớp vỏ cứng màu nâu hoặc xám, bám chặt vào thân, cành, lá. Cả hai loại đều chích hút nhựa cây. Nơi rệp bám thường xuất hiện nấm bồ hóng màu đen phát triển trên chất thải mật ngọt của chúng.
• Giai đoạn cây bị hại mạnh: Rệp có thể xuất hiện quanh năm, nhưng phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết nóng và khô.
• Tác hại: Rệp chích hút nhựa làm cây suy yếu, lá vàng, biến dạng, chồi non và nụ hoa có thể bị thui chột, rụng. Lớp nấm bồ hóng làm giảm khả năng quang hợp của lá.
• Cách xử lý:
  • Vệ sinh: Dùng vòi nước áp lực mạnh xịt rửa các ổ rệp. Dùng bàn chải mềm hoặc khăn ẩm lau sạch rệp bám trên thân, cành.
  • Sinh học: Khuyến khích sự phát triển của thiên địch như bọ rùa, kiến vàng, ong ký sinh. Sử dụng dầu khoáng (mineral oil) hoặc dầu neem để phun phủ lên rệp, làm chúng bị ngạt.
  • Hóa học: Khi mật độ cao, có thể dùng các loại thuốc có tính nội hấp hoặc tiếp xúc như Thiamethoxam, Imidacloprid, Spirotetramat. Lưu ý phun kỹ vào nơi rệp ẩn nấp.

d. Nhện đỏ hại lộc vừng

• Triệu chứng nhận biết: Nhện đỏ rất nhỏ, khó thấy bằng mắt thường. Dấu hiệu dễ nhận biết là mặt trên lá xuất hiện các chấm nhỏ li ti màu vàng hoặc trắng bạc, lá dần mất màu xanh, trở nên vàng úa, khô và rụng. Nếu nhìn kỹ dưới mặt lá (hoặc dùng kính lúp), có thể thấy mạng tơ mỏng và các con nhện nhỏ màu đỏ hoặc vàng cam đang di chuyển.
• Giai đoạn cây bị hại mạnh: Nhện đỏ phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết nóng, khô, ít mưa.
• Tác hại: Nhện đỏ chích hút dịch bào lá, làm giảm nghiêm trọng khả năng quang hợp, cây suy kiệt nhanh chóng, lá rụng hàng loạt.
• Cách xử lý:
  • Tăng độ ẩm: Phun nước thường xuyên lên tán lá, đặc biệt là mặt dưới lá vào sáng sớm hoặc chiều mát để tăng độ ẩm, gây bất lợi cho nhện.
  • Sinh học: Sử dụng các chế phẩm sinh học chứa nấm ký sinh nhện hoặc các loại dầu khoáng, dầu neem. Bảo tồn thiên địch như bọ rùa ăn thịt, nhện bắt mồi.
  • Hóa học: Dùng các loại thuốc đặc trị nhện như Abamectin, Propargite, Fenpyroximate, Spirodiclofen. Nên luân phiên thuốc để tránh nhện kháng thuốc.

e. Bọ trĩ (Bù lạch) trên lộc vừng

• Triệu chứng nhận biết: Bọ trĩ cũng rất nhỏ, thường ẩn nấp trong lá non, chồi non, nụ hoa. Chúng chích hút làm lá non xoăn lại, biến dạng, trên mặt lá có thể xuất hiện các đường vân hoặc đốm màu trắng bạc, nâu đen. Nụ hoa bị hại có thể không nở được hoặc cánh hoa bị biến dạng, có các đốm thâm.
• Giai đoạn cây bị hại mạnh: Bọ trĩ thường gây hại nặng vào mùa khô, giai đoạn cây ra đọt non và chuẩn bị ra hoa.
• Tác hại: Làm giảm sức sống của cây, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thẩm mỹ (lá xoăn, hoa biến dạng), giảm khả năng đậu hoa, kết trái (nếu là lộc vừng có trái).
• Cách xử lý:
  • Vệ sinh: Cắt tỉa, tiêu hủy các bộ phận bị hại nặng.
  • Bẫy dính: Sử dụng bẫy dính màu xanh dương hoặc vàng để thu hút và tiêu diệt bọ trĩ trưởng thành.
  • Sinh học: Dầu neem, dầu khoáng có thể phun trừ. Khuyến khích thiên địch.
  • Hóa học: Sử dụng các loại thuốc có hoạt chất như Imidacloprid, Thiamethoxam, Spinetoram, Fipronil. Phun kỹ vào các bộ phận non của cây.

Các loại bệnh hại thường gặp trên cây lộc vừng

Bên cạnh sâu hại, cây lộc vừng cũng dễ bị tấn công bởi các loại bệnh do nấm, vi khuẩn gây ra, đặc biệt khi điều kiện thời tiết bất lợi hoặc chăm sóc chưa đúng cách.

a. Bệnh đốm lá (do nấm) trên lộc vừng

• Triệu chứng: Trên lá xuất hiện các đốm bệnh với hình dạng, kích thước và màu sắc khác nhau tùy loại nấm gây bệnh. Phổ biến là các đốm tròn hoặc hơi tròn, ban đầu nhỏ, màu vàng nâu, sau đó lớn dần, tâm đốm có thể chuyển sang màu xám trắng hoặc nâu đậm, viền đốm màu nâu đen. Nhiều đốm liên kết lại làm lá bị cháy khô từng mảng.
• Tác nhân gây bệnh: Chủ yếu do các loài nấm như Cercospora, Alternaria, Phyllosticta…
• Cách xử lý:
  • Vệ sinh vườn: Thu gom và tiêu hủy lá bệnh rụng dưới gốc. Cắt tỉa cành lá bị bệnh nặng.
  • Canh tác: Trồng cây với mật độ hợp lý, đảm bảo thông thoáng. Bón phân cân đối, tránh bón thừa đạm. Tưới nước đủ ẩm, tránh để lá bị ẩm ướt quá lâu.
  • Hóa học: Khi bệnh chớm xuất hiện, có thể phun các loại thuốc gốc Đồng (Copper Oxychloride, Copper Hydroxide), Mancozeb, Propineb, Hexaconazole, Difenoconazole.

b. Bệnh thán thư trên lộc vừng

• Triệu chứng: Bệnh thường xuất hiện trên lá non, chồi non, hoa. Trên lá, vết bệnh ban đầu là những chấm nhỏ màu nâu đen, sau đó lan rộng thành các mảng lớn hình dạng bất định, gây khô cháy lá. Trên chồi non, hoa, vết bệnh làm bộ phận đó bị thối đen, khô và rụng. Trong điều kiện ẩm ướt, trên vết bệnh có thể thấy các hạt nhỏ li ti màu đen (ổ bào tử nấm).
• Tác nhân gây bệnh: Nấm Colletotrichum spp.
• Cách xử lý:
  • Phòng ngừa: Tương tự bệnh đốm lá, cần vệ sinh vườn, cắt tỉa thông thoáng, bón phân cân đối.
  • Xử lý: Cắt bỏ và tiêu hủy ngay các bộ phận bị bệnh. Phun thuốc phòng trừ khi thời tiết thuận lợi cho bệnh phát triển (ẩm độ cao, mưa nhiều). Sử dụng các loại thuốc như Azoxystrobin, Difenoconazole, Propiconazole, Mancozeb, hoặc các thuốc gốc Đồng.

c. Bệnh vàng lá, rụng lá trên lộc vừng

• Triệu chứng: Lá cây chuyển sang màu vàng, bắt đầu từ các lá già phía dưới rồi lan dần lên trên, sau đó lá bị rụng hàng loạt. Cây sinh trưởng kém, còi cọc.
• Tác nhân gây bệnh: Có thể do nhiều nguyên nhân:
  • Sinh lý: Thiếu dinh dưỡng (đặc biệt là đạm, magie, sắt…), úng nước hoặc khô hạn kéo dài, sốc nhiệt, thay đổi môi trường đột ngột.
  • Nấm bệnh: Một số loại nấm ở rễ hoặc mạch dẫn (như Fusarium, Pythium) cũng có thể gây vàng lá.
• Cách xử lý:
  • Xác định nguyên nhân: Quan sát kỹ điều kiện chăm sóc (tưới nước, bón phân, giá thể thoát nước tốt không?). Kiểm tra bộ rễ xem có bị thối đen, úng nước không.
  • Khắc phục:
    • Nếu do úng nước: Hạn chế tưới, cải tạo đất/giá thể cho thoát nước tốt. Có thể dùng thuốc trị nấm rễ như Metalaxyl, Fosetyl-Aluminium.
    • Nếu do thiếu dinh dưỡng: Bổ sung phân bón lá chứa vi lượng (Fe, Mg, Mn…) và bón phân NPK cân đối.
    • Nếu do khô hạn: Cung cấp đủ nước cho cây.
    • Nếu nghi ngờ do nấm mạch dẫn: Khó trị, cần xử lý sớm bằng thuốc đặc trị và cải thiện sức khỏe tổng thể cho cây.

“Việc xác định đúng nguyên nhân gây vàng lá, rụng lá trên lộc vừng là rất quan trọng,” Nghệ nhân cây cảnh Lê Văn Tâm chia sẻ. “Bà con không nên vội vàng phun thuốc khi chưa rõ bệnh, đôi khi chỉ cần điều chỉnh cách tưới nước, bón phân là cây đã phục hồi.”

d. Bệnh phấn trắng trên lộc vừng

• Triệu chứng: Bề mặt lá, đặc biệt là lá non, chồi non, nụ hoa bị phủ một lớp bột màu trắng xám như bột phấn. Lớp phấn này dễ dàng lau đi. Phần bị bệnh có thể bị biến dạng, xoăn lại, còi cọc, hoa khó nở.
• Tác nhân gây bệnh: Nấm Oidium spp.
• Cách xử lý:
  • Vệ sinh: Cắt bỏ, tiêu hủy các bộ phận bị bệnh nặng.
  • Canh tác: Đảm bảo vườn thông thoáng, đủ ánh sáng. Tránh tưới nước lên lá vào chiều tối.
  • Hóa học: Phun các loại thuốc trừ nấm có hoạt chất như Hexaconazole, Difenoconazole, Sulfur (Lưu huỳnh). Có thể dùng dung dịch baking soda pha loãng (khoảng 5g/lít nước + ít xà phòng rửa chén) phun vào sáng sớm.

e. Bệnh thối rễ (do úng nước, nấm)

• Triệu chứng: Cây có biểu hiện vàng lá, héo rũ (kể cả khi đất ẩm), sinh trưởng chậm, còi cọc. Nếu nhổ cây lên hoặc bới gốc kiểm tra, sẽ thấy rễ cây bị thối nhũn, có màu nâu đen và dễ tuột vỏ, có mùi hôi.
• Tác nhân gây bệnh: Thường do điều kiện đất trồng bí chặt, thoát nước kém gây úng nước, tạo điều kiện cho các loại nấm như Pythium, Phytophthora, Fusarium tấn công bộ rễ.
• Cách xử lý:
  • Phòng ngừa là chính: Đảm bảo giá thể trồng tơi xốp, thoát nước cực tốt. Chậu trồng phải có lỗ thoát nước đủ lớn. Tưới nước vừa đủ, tránh để gốc cây bị sũng nước liên tục.
  • Xử lý: Khi phát hiện cây bị thối rễ, cần xử lý ngay:
    1. Nhẹ nhàng lấy cây ra khỏi chậu/đất.
    2. Rũ bỏ hết đất cũ bám quanh rễ.
    3. Dùng kéo sắc cắt bỏ hết phần rễ bị thối đen, chỉ giữ lại phần rễ khỏe mạnh màu trắng hoặc vàng ngà.
    4. Ngâm phần rễ còn lại vào dung dịch thuốc trừ nấm (Metalaxyl, Mancozeb, Copper Hydroxide…) khoảng 15-30 phút.
    5. Thay giá thể mới hoàn toàn, đảm bảo tơi xốp, sạch nấm bệnh.
    6. Trồng lại cây, tưới ẩm nhẹ bằng dung dịch thuốc nấm vừa ngâm. Để cây vào nơi râm mát, tránh mưa, hạn chế tưới trong vài ngày đầu để vết cắt khô lại.

Sâu bệnh trên cây lộc vừng phát triển mạnh khi nào?

Hiểu được thời điểm sâu bệnh trên cây lộc vừng thường bùng phát sẽ giúp bà con chủ động hơn trong việc phòng ngừa:

• Theo mùa:
  • Mùa mưa, ẩm độ cao: Các bệnh do nấm như đốm lá, thán thư, thối rễ thường phát triển mạnh. Sên, ốc cũng gây hại nhiều hơn.
  • Mùa khô, nắng nóng: Nhện đỏ, bọ trĩ, rệp sáp thường bùng phát mạnh mẽ.
  • Giao mùa: Sự thay đổi đột ngột về thời tiết (nhiệt độ, độ ẩm) cũng làm cây yếu đi, dễ bị sâu bệnh tấn công hơn.
• Theo giai đoạn sinh trưởng:
  • Cây con, giai đoạn ra chồi lá non: Rất dễ bị sâu ăn lá, bọ trĩ, rệp tấn công.
  • Giai đoạn chuẩn bị ra hoa, nuôi hoa: Bọ trĩ, rệp, bệnh thán thư có thể gây hại nặng, làm rụng nụ, hoa không nở được.
  • Sau khi cắt tỉa, tạo tán: Vết cắt chưa lành là cửa ngõ cho sâu đục thân, nấm bệnh xâm nhập.

Biện pháp phòng ngừa và xử lý hiệu quả sâu bệnh trên cây lộc vừng

Phòng bệnh hơn chữa bệnh! Áp dụng các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) là cách tốt nhất để giữ cho cây lộc vừng luôn khỏe mạnh.

• Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM):
  • Canh tác khỏe mạnh: Chọn giống tốt, khỏe mạnh. Đảm bảo đất trồng/giá thể tơi xốp, thoát nước tốt. Bón phân cân đối, hợp lý, tăng cường phân hữu cơ hoai mục để cải tạo đất và tăng sức đề kháng cho cây.
  • Vệ sinh vườn thường xuyên: Cắt tỉa cành lá già yếu, sâu bệnh, cành tăm, cành vô hiệu để vườn thông thoáng. Thu gom và tiêu hủy tàn dư thực vật, lá rụng để loại bỏ nơi trú ẩn và nguồn bệnh.
  • Sử dụng thiên địch: Bảo vệ và tạo môi trường thuận lợi cho các loài thiên địch có ích như bọ rùa, kiến vàng, ong ký sinh, nhện bắt mồi…
  • Ưu tiên biện pháp sinh học: Sử dụng các chế phẩm sinh học (Bt, nấm đối kháng), dầu khoáng, dầu neem khi mật độ sâu bệnh còn thấp.
  • Sử dụng thuốc hóa học hợp lý: Chỉ dùng khi thật cần thiết, ưu tiên thuốc ít độc, chọn lọc. Tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng liều lượng nồng độ, đúng lúc, đúng cách). Phun vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát, tránh phun lúc nắng gắt hoặc trời sắp mưa.
• Ứng dụng công nghệ: Đối với những vườn lộc vừng lớn hoặc cây cổ thụ cao to, việc phun thuốc thủ công gặp nhiều khó khăn.
  • Máy bay nông nghiệp (drone): [Ứng dụng drone phun thuốc cho cây cảnh]() như lộc vừng giúp phun thuốc đều hơn, nhanh hơn, tiết kiệm nước và thuốc, đồng thời đảm bảo an toàn cho người phun. Công nghệ này đang ngày càng được áp dụng trong [phòng trừ sâu bệnh bằng công nghệ cao]().

Gợi ý lịch chăm sóc – phun phòng định kỳ cho lộc vừng

Để chủ động phòng ngừa sâu bệnh trên cây lộc vừng, bà con có thể tham khảo lịch chăm sóc và phun phòng định kỳ sau (lịch này có tính tham khảo, cần điều chỉnh theo điều kiện thực tế của vườn và thời tiết):

Giai đoạn	Công việc chính	Biện pháp phòng trừ gợi ý (Ưu tiên sinh học)	Lưu ý
Sau cắt tỉa	Vệ sinh vườn, bón phân phục hồi	Phun thuốc gốc Đồng hoặc Mancozeb phòng nấm bệnh xâm nhập qua vết cắt. Kiểm tra sâu đục thân.	Bôi keo liền sẹo vào vết cắt lớn.
Ra đọt non	Quan sát sâu ăn lá, bọ trĩ, rệp	Phun dầu neem/dầu khoáng hoặc thuốc sinh học (Bt) khi thấy sâu non. Phun phòng bọ trĩ nếu mùa khô.	Bón phân cân đối, tránh thừa đạm.
Trước ra hoa	Kiểm tra nụ hoa, phát hiện sớm bọ trĩ, rệp, thán thư	Phun phòng bọ trĩ, rệp bằng thuốc sinh học hoặc hóa học (nếu cần). Phun phòng thán thư bằng thuốc gốc Đồng.	Đảm bảo đủ nước và dinh dưỡng cho cây.
Trong mùa mưa	Thoát nước tốt, kiểm tra bệnh nấm (đốm lá, thối rễ)	Phun phòng định kỳ (15-20 ngày/lần) bằng thuốc gốc Đồng, Mancozeb hoặc Trichoderma (tưới gốc).	Cắt tỉa tạo thông thoáng.
Trong mùa khô	Tưới đủ nước, kiểm tra nhện đỏ, rệp sáp, bọ trĩ	Phun nước rửa lá thường xuyên. Phun dầu khoáng/dầu neem phòng nhện, rệp. Sử dụng bẫy dính theo dõi bọ trĩ.	Giữ ẩm gốc bằng xơ dừa, rơm rạ (nếu cần).
Định kỳ (Hàng tháng)	Kiểm tra tổng thể cây, loại bỏ lá già, cành tăm	Quan sát kỹ thân, cành, mặt dưới lá. Phát hiện sớm sâu bệnh để xử lý kịp thời.	Điều chỉnh lượng phân bón, nước tưới phù hợp.

Lưu ý: Việc phun phòng nên luân phiên các loại thuốc (cả sinh học và hóa học nếu dùng) để tránh sâu bệnh kháng thuốc. Tham khảo thêm [Kỹ thuật chăm sóc cây lộc vừng]() để cây luôn khỏe mạnh.

Kết luận

Như vậy, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về các loại sâu bệnh trên cây lộc vừng thường gặp nhất, từ sâu ăn lá, sâu đục thân, rệp, nhện đỏ cho đến các bệnh như đốm lá, thán thư, vàng lá hay thối rễ. Trong đó, sâu đục thân và bệnh thối rễ là hai vấn đề đặc biệt nguy hiểm, có thể gây chết cây nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

Điều quan trọng nhất mà Airnano muốn nhấn mạnh là vai trò của việc phòng ngừa chủ động và phát hiện sớm. Thường xuyên thăm vườn, quan sát kỹ lưỡng cây lộc vừng của bạn, áp dụng các biện pháp canh tác hợp lý, vệ sinh vườn tược và ưu tiên các giải pháp sinh học, an toàn là chìa khóa để giữ cho cây luôn xanh tốt, khỏe mạnh và cho hoa rực rỡ. Đừng ngần ngại chia sẻ kinh nghiệm của bạn trong việc phòng trừ sâu bệnh trên cây lộc vừng ở phần bình luận nhé! Chúc bà con và các bạn thành công!